Έχω γράψει κι άλλες φορές στο
δισκορυχείον για τα άλμπουμ και τα 45άρια από την Ανατολή (Λίβανος…) και την Αφρική (Αίγυπτος, Αιθιοπία…) , που τυπώνονταν στην Ελλάδα, στα χρόνια του ’70 κυρίως. Στο θέμα είχα αναφερθεί για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2005 στο
Jazz& Τζαζ (τεύχος 147), στο κείμενο «
Yadalladallaa–
biieljamal/ Εμφύλια
samplesαπό τον Λίβανο». Μερικά στοιχεία από ’κείνο το άρθρο τα μεταφέρω, τώρα, εδώ… καθότι έχουν τη σημασία τους, κι ας έχει περάσει μια δεκαετία.
Δεν μπορώ να γνωρίζω λεπτομέρειες για το είδος της συμφωνίας που επετεύχθη ανάμεσα στην ελληνική
EMI/
Columbiaτων
seventiesκαι τις λιβανέζικες εταιρείες
Parlophone/
Voixdel’
Orient (
Series) και
VoiceofLebanon, όμως περισσότερα από 400 βινύλια τυπώθηκαν στην Ελλάδα, με όλα τα αισθητικά χαρακτηριστικά των δίσκων της
Columbiaτης εποχής, και με σαφέστατη αναγραμμένη την προέλευσή τους στα εξώφυλλα. Λογικό να υποθέσουμε πως οι μεγαλύτερες ποσότητες κατευθύνονταν προς Βηρυτό, κάποιο μικρό στοκ, όμως, παρέμενε στην Ελλάδα, σκονισμένο στα ράφια των δισκοπωλείων, έως ότου να τo φέρει στο φως η
δισκορυχικήσκαπάνη…
Για ποίου είδους, όμως, σκαπάνη μιλάμε; Για εκείνη των ελλήνων ακροατών που γουστάρουν τη μεγάλη Fairuz, για εκείνη των απλών οριενταλιστών που εξακολουθούν να μαγεύονται από τον «κλαμπίστικο» ήχο του FaridElAtrache, ή για την άλλη των πληροφορημένων DJs, που αναζητούν στα άλμπουμ του EliasRahbaniή του OmarKhorshidδυτικότροπα orientalbreaks, κατάλληλα για απαιτητικά remixesκαι DJ-sets; Όλα έχουν το νόημά τους…
Ο
EliasRahbaniήταν γνωστός στην Ελλάδα, ήδη από τα τέλη των
sixties. Στη δεύτερη
Ολυμπιάδα Τραγουδιού, που είχε διεξαχθεί το τριήμερο 27-29 Ιουνίου 1969 στο Παναθηναϊκό Στάδιο, το λιβανέζικο τραγούδι “La guerre est finie” του Elias Rahbani, που είχε ερμηνεύσει ο Manuel τραγουδώντας στη γαλλική, ήταν δεύτερο – ωραία μελωδία, για την οποία θα ταίριαζε η πρωτιά. (Νικήτρια, ως γνωστόν, είχε αναδειχθεί η ελληνική συμμετοχή με την Κλειώ Δενάρδου στο υπερεκτιμημένο τραγούδι του Ζακ Ιακωβίδη «Που ναν’ ο ίσκιος σου Θεέ»).
Ο Elias Rahbani είναι oένας από τα τρία αδέλφια Rahbani (οι άλλοι δύο είναι ο Assi και ο Mansour). Ο Assi (1923-1986) ήταν εκείνος που είχε παντρευτεί το 1954 την Fairuz (γιός τους ήταν ο επίσης συνθέτης ZiadRahbani) και μαζί με τον Mansour (1925-2009) έγραφαν τα τραγούδια τής μεγάλης καλλιτέχνιδας. Από ένα σημείο και μετά συνεργάστηκε μαζί τους και ο Elias, ο οποίος είχε όμως και ξεχωριστή καριέρα. Το πρώτο άλμπουμ (διπλό μάλιστα) των RahbaniBrothersπου τυπώθηκε στην Ελλάδα ήταν και το πρώτο της συνεργασίας της ελληνικής με την λιβανέζικη EMI. Ο τίτλος του ήταν “SahAnnom” [EMI/ ParlophoneGVDL 1/2, 1972] και αφορούσε στη μουσική από κάποιο musical, στο οποίο τραγουδούσε η Fairuz.
![]()
O δίσκος, όμως, του EliasRahbani, που πάντα θα αναζητείται από τους συλλέκτες, τους DJsκαι όποιους άλλους είναι ο πρώτος «τόμος» του “MosaicoftheOrient” [GVDL35] επίσης από το 1972. Από το σύντομο βιογραφικό του οπισθοφύλλου μαθαίνουμε πως ο Rahbaniήταν τότε 34 ετών (είχε γεννηθεί δηλαδή το 1938), πως είχε γράψει ήδη πάνω από 700(!) τραγούδια, πως ηχογράφησε το άλμπουμ του στον Λίβανο και πως, σε κάθε περίπτωση, ένοιωθε υπερήφανος για την βράβευσή του στην Ολυμπιάδα Τραγουδιούτης Αθήνας, τρία χρόνια νωρίτερα (όχι παίζουμε).
Εκείνο που πράττει στο “MosaicoftheOrient” ο Rahbaniείναι απλό και όχι ιδιαιτέρως πρωτότυπο. Επιχειρεί να συνδυάσει ανατολίτικα όργανα (νέι, μπουζούκι, κανόνα, τάμπλα) με δυτικά (ηλεκτρική κιθάρα, hammond, μπάσο, ντραμς). Όπου δεν καταφέρνει ν’ ακούγεται σαν Βασίλης Βασιλειάδης (“Let’sdance”), ακούγεται σαν Γιάννης Σπανός (“Sweeteyes”). Αν και το καλύτερο κομμάτι του LPτου είναι το “LadancedeNadia” εξαιτίας του ορμητικού νέι και κάποιων σημείων έτοιμων για λούπα (πιάνο-ντραμς). Ενδιαφέρουσα πρόταση, που μπορεί να πάει παραπέρα, αναλόγως των προσόντων του εκάστοτε κοπτοράπτη… Ας μνημονεύσω επίσης το LP “With Love…” [ΕΜΙ GVDL 286] του 1978, στο οποίον ακούγεται και η επιτυχία “Liza…Liza”. Πρόκειται για ένα αξιοπρεπέστατο disco-funkάλμπουμ, που, τώρα, θα το ψάχνουν διάφοροι. Όπως διάφοροι θα ψάχνουν και το “AbuAli” [GR. ZidaInternationalLP-ZIDA 601, 1978], ένα επίσης eastern-disco-funkέργο του ZiadRahbani(γενν. το 1956), στο οποίο συμμετέχουν και έλληνες μουσικοί (Άγγελος Μπότσης μπάσο, Λευτέρης Τζήμας ντραμς, Κώστας Νικολόπουλος κιθάρες…). Προφανώς, αυτό ήταν ηχογραφημένο στην Ελλάδα…
![]()
Την ίδια περίοδο, εκεί πίσω στο 1972, κυκλοφορεί και το “OrientalMood” [GVDL 34] του JacquesKodjian, που είναι μάλλον προτιμότερο αφού περιέχει το soulfuloriental“Bektobismak” (διασκευή τραγουδιού της Fairuz), το groovyjazzygo-go“Nassamalaynalhawa” (κι αυτό από το ρεπερτόριο της Fairuz) ή το “BentelShalabiya” με την ωραία συνομιλία congas-bongos.
![]()
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί, βεβαίως, ο αιγύπτιος κιθαρίστας OmarKhorshid(1945-1981) και πρώτης τάξεως άλμπουμ οι τρεις «τόμοι» του “BellyDancewithOmarKhorshidandHisMagicGuitar” [GVDL 95, GVDL 202, GVDL 203]. Ο τρίτος απ’ αυτούς που κυκλοφόρησε το 1974 είναι πιθανώς ο πιο σημαντικός, αφού περιέχει έξοχες διασκευές «παγκοσμίων» θεμάτων (“Lovestory”, “Godfather”, “Popcorn”, “Malaguena”, “LaPaloma”…). Ιδίως το “Popcorn” του GershonKingsleyείναι χάρμα, με τον Khorshidνα αυτοσχεδιάζει προς μια surf-orientedκατάσταση, με πολύ συνετή χρήση των keyboards(μην ξεχνούμε πως το “Popcorn” είναι ένα electro-popclassicαπό το 1969). Στην ίδια λογική και ο πρώτος «τόμος» προσφέρει της ανάλογης αισθητικής εκδοχές των “Casatschok”, “Laplaya”, “Lacumparsita”, “Solenzara”…
Το 1975 ήταν για τον Λίβανο μία μαύρη χρονιά. Μαρωνίτες χριστιανοί, μουσουλμάνοι και Παλαιστίνιοι (που είχαν καταφύγει εκεί μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, το 1948) μπλέκουν σ’ έναν εμφύλιο, ο οποίος μόλις σ’ ένα χρόνο είχε 40 χιλιάδες νεκρούς και 100 χιλιάδες τραυματίες. Μέσα σ’ αυτό σκηνικό, η Βηρυτός, το σημαντικότερο τουριστικό και εμπορικό κέντρο της μεσογειακής Ανατολής, θα υποστεί πανωλεθρία. (Τα χειρότερα θα έρχονταν βεβαίως 7 χρόνια αργότερα, όταν η πόλη θα βομβαρδιζόταν από τους Ισραηλινούς). Άραγε από ’κείνα τα περίφημα orientalclubsπου έχουμε δει όλοι μας σε φωτογραφίες, να απέμεινε τίποτα; Κάτι από τον μαγικό κοσμοπολιτισμό του «FaridAlAtrache»; Άγνωστο. Δίσκοι, πάντως, εξακολουθούσε να τυπώνονται στην Αθήνα και να φεύγουν για την Βηρυτό και μετά το 1975.
![]()
Οι
fansτου ψυχεδελικού ήχου θα γνωρίζουν σίγουρα το συγκρότημα
Sea-
ders(
Cedarsλίγο αργότερα) το κορυφαίο γκρουπ του Λιβάνου στα
sixties. Όποιοι δεν έχουν ακούσει, ας πούμε, το «διαμάντι» “
Hideifyouwanttohide” ή και το “
Foryour
information” που έχουν πει επίσης ο
ArisSanκαι οι Τούρκοι Mavi Işıklar, δεν θα ανατριχιάσουν… Εκτός των
Cedars, στο Λίβανο διέπρεπαν και οι
News, ένα γκρουπ που άφησε πίσω του ένα «ελληνικό»
LP, το “
OldWineNewBottles” [
GVDL 219] το 1975. Για την ιστορία των
Newsμπορείτε να διαβάσετε εδώ…
http://diskoryxeion.blogspot.gr/2011/07/news-lp.html).
![]()
Μία άλλη σειρά ελληνο-λιβανέζικων άλμπουμ που κάνει και σήμερα εντύπωση είναι η “SuperBellyDance!”, στην ετικέτα VoiceofLebanon. Ένα τέτοιο άλμπουμ από το 1975 [VLMX60] περιέχει μερικά πολύ ενδιαφέροντα ethnic-fusions. Ειδικώς το “Raksetelfadaa” σύνθεση του NourElMallah, που αποδίδει ο OmarKhorshidείναι άπαιχτο (κάτι σαν ethnic-psychμε… hauntedfarfisaκαι διπλοπενιά από ηλεκτρική κιθάρα). Αλλά και γενικότερα, τα περισσότερα από τα κομμάτια κινούνται σε υψηλά στάνταρντ – ακόμη κι εκείνα που ηχούν πιο κοντά στο πούρο oriental, όπως το “Nada” του NicolasElDik. Όσον αφορά στο περίφημο “Yadalladallaa” του FaridElAtrache, ακούγοντάς το συνειδητοποιείς από πού «έκλεψε» κόσμος και κοσμάκης (από τους Embryo, μέχρι την NatashaAtlas).
![]()
Και για να μην αφήσω την… jazzπαραπονούμενη και εκτός ενός τέτοιου κειμένου να σημειώσω την περίπτωση του άλμπουμ “BellyDance!, SpectacularRhythmsfromtheMiddleEast” [GVDL 74, 1974] γεμάτο από ηλεκτρικά/ ακουστικά ταξίμια, σε χιτζάζ, σαμπά, νιχαβέντ και μπεγιατί δρόμους, παιγμένα από άραβες αυτοσχεδιαστές (JosephKarkourνέι, MohammedLabbanβιολί, AhmedMenaymneκανόνας, ZiadRahbaniόργανο).
Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζουν το LPτου HassanAbouSeoud“VivaBellyDance” [GVDL 234, 1975] με bellydanceπερασμένο μέσα από moogsynthesizer, το LPτου Assa’dKhoury“ElectronicTouchesBellyDance” [ByblosBL 912, 1978] (σαφέστατος ο τίτλος) και ακόμη το άλμπουμ του Raja“Lebanon” [GVDL 370, 1980]. Ο Rajaήταν ένας ευφάνταστος συνθέτης και μουσικός (παίζει όλα τα κρουστά που ακούγονται στις ηχογραφήσεις του και ακόμη σύνθια, όργανο και πιάνο), ο οποίος παρουσιάζει ένα πολύ σύγχρονο… belly-dance (με τόνους από breaksκαι άπειρο υλικό για λούπες). Ultra-funkyείναι και δύο άλμπουμ που ηχογράφησε ο Rajaσε μια αμερικανική εταιρεία, την RoseInternationalProductions(από το Burbankτης California) το 1982 (“JourneyintoRhythm”) και το 1984 (“DanceIllusion”). Αυτά, όμως, σε κάποια άλλη ανάρτηση του δισκορυχείου…
![]()
Εκτός, όμως, από τις λιβανέζικες εταιρείες η ελληνική EMI/Columbiaσυνεργαζόταν και με την αιγυπτιακή SonoCairo. Από τα άλμπουμ που μας ενδιαφέρουν εδώ ειδικής μνείας αξίζει το (ελληνικό) LP “Egypt, A Holiday Souvenir” [EMI/ Columbia/ Sono Cairo 14C 064-96911]του 1975, στο οποίο ακούγεται το “Amber of the Nile”με τον Salah Ragab (και όλοι ξέρουν τι σημαίνει πλέον το όνομα “SalahRagab”), καθώς και κομμάτια των Mohamed Abdel Wahab, Ali Ismail, Said Darwish, Karim Shouhry-Andrea Rayder και El Rayes Abas.
![]()
Και που τελειώνει αυτή η ιστορία; Πότε τελειώνει δηλαδή η συνεργασία της ελληνικής EMI/Columbiaμε τις εταιρείες της Ανατολής; Το πιο… μεταγενέστερο άλμπουμ που γνωρίζω είναι το “TheLibyanMelodies” [MIZ 2] του λίβυου κιθαρίστα NasserMizdawiαπό το 1983 σε ύφος PaulMauriat, που και αυτό είναι… madeinGreecebyEMI. Ο Mizdawiμπορεί να lounge-άρει αγρίως (και ωραία) έχει όμως και κομμάτια περισσότερο απαιτητικά, δείχνοντας πως ως συνθέτης-κιθαριστής μετράει. (Το B2 για παράδειγμα –όλα τα tracksέχουν αραβικούς τίτλους– στο οποίο περνάει και παιξίματα με distortion).
Αυτά, σε πρώτη φάση…
